William Whewell ve John Stuart Mill’de Ahlâk-Hukuk İlişkisi

Bu makalede 19. yüzyıl Britanya’sının en önemli iki ahlâk düşünürü olan William Whewell (1794-1866) ve John Stuart Mill (1806-1873)’in ile hukuk ilişkisine dair görüşleri konu edinilmektedir. Whewell, ahlâka temel teşkil eden ilkelerin ahlâki duyu ya da vicdan gibi insan doğasında bulunan bir yeti aracılığıyla doğrudan sezgisel olarak bilinebileceğini savunan geleneğe mensuptur. Bununla birlikte söz konusu bu bilinme sürecinin gayri rasyonel süreç olmadığını, aklın tüm boyunca aktif olduğunu savunur. anlamda akıl, Whewell’in sisteminin kavramı karşımıza çıkar. sisteminde Tanrı iradesi yüksek iyiyi temsil eder. Buna göre iradesine uygun eylem doğru olmaktadır. akıl arasında doğal birlikteliğin ileri sürerek, akla eylemde bulunmanın davranmak anlamına geldiğini karşılık Mill’in mensubu olduğu faydacılık ise sayıda insanın büyük mutluluğunu eylemin ölçütü belirleyen teorisidir. Ahlâkın olgusal temelde deneyime içgözleme dayanması gerektiğini faydacılık, hiçbir metafizik teolojik unsura sistemi içerisinde yer vermez. Faydacılık, sezgiciliğin bilinebileceği iddiasını reddeder. Faydacılığın yaklaşımı bahse teoriyi birbirinin rakibi haline getirir. İşte rekabetin sonucu Whewell-Mill tartışmasının konularından biri de ahlâk-hukuk arasındaki ilişkidir. bağlamda görüşleri, Whewell’e konudaki eleştirileri Mill’e verdiği yanıtlar makalenin sınırlarını oluşturmaktadır. Karşılaştırma yönteminin benimsendiği çalışmadaki amaç, yeni bakış açıları kazandırmaktır. tartışmasına odaklandığımızda, ilişkisini hak kavramı, adalet temelinde ele aldığını görürüz. yasalar tarafından belirlenmiş haklar olmadıkça ahlâktan bahsetmenin imkânı yoktur. yasaya uygunluğu ifade tıpkı adaletin sabit olmayıp, değişken kabul eder adil olanın ancak faydanın belirleyebileceğini sürer. Mill, görüşlerine itiraz ona konuyla ilgili devamı niteliğinde üç eleştiri yapar. ilk olarak, yasaların olmadığı yerde mümkün olmadığını iddia ederek, hukuku ahlâkın temeli getirmiştir. eleştirisine kendisinin getirmediğini, uygulanması için hukuka ihtiyaç duyulduğunu söylediğini belirtir. ikinci eleştirisi yasaları doğruluk getirdiği bunun ahlâkı haklara, dolayısıyla yasalara riayete indirgediği şeklindedir. doğruluğun hukuki doğruluktan çok daha geniş söyleyerek Ona itaat, yalnızca kısmıdır. son olmasalar bile itaati ahlâkî ödev getirdiğine dairdir. Öyle ki köleliği onaylayan itaat dahi gelmektedir. zaman olabileceğini etmekle itaatin etmemeye nazaran makul Zira uymama durumunun ortaya çıkaracağı sorunlar büyüktür. Yapılması gereken yapılmasını sağlamaktır. Fakat hale getirmek ahlâkçının değil hukukçunun görevidir. yönelttiği eleştiriler, aslında kendi sistemini ilgilendiren eleştirilerdir. eleştirilere kendisi tatmin edici cevaplar verememektedir. Sonuç ilişkiye gelişen tartışmada ilişkisiyle her düşünürde farklı bulmak mümkündür. cevapların mezkûr sorunları çözüme kavuşturduğunu söylemek pek görünmemektedir.